şüur

is. <ər.>

1. Dərrakə, anlaq, düşünmə; dərk etmə, anlama qabiliyyəti. Şüuru dolaşmaq – sözünü, işini, hərəkətini bilməmək; ağlı çaşmaq. <Alagöz> başını itirir, onun . . şüuru dolaşırdı. S. R.. Şüuruna çatmaq – başa düşmək, anlamaq. Bayram gah yasavullara, gah da kəndlilərə baxır və elə bil qocanın sözləri onun şüuruna çatmırdı. M. Hüs.. Bu dəfə qızın sualı İlyasın şüuruna çatdı. Ə. M.. // Şüurluluq. Şüurun inkişafı tərbiyənin ən əsas məqsədlərindən biridir. Şüurunu itirmək – 1) bayılmaq, ağlını itirmək. Xəstə qızdırmanın şiddətindən şüurunu itirdi. – <Səmirə:> Nə vaxt və necə şüurumu itirdiyim yadıma gəlir. M. Hüseyn; 2) dəli olmaq, sərsəmləmək, ağlı başından çıxmaq.

2. Düşüncə, ağıl, fəhm. <Yaşlı kişi:> Gənclik hissiyyatım məni ona tərəf çəksə də, şüurum belə bir işdən çəkinməyi mənə tövsiyə edirdi. S. H.. // Qanacaq.

3. İctimai həyatın insan və ya bir qrup adam tərəfindən dərk edilməsi, başa düşülməsi, anlaşılması. Siyasi şüurun artması. Vətəndaşlıq şüuru. – . . Bir yazıçının şüuruna başqasının fikrini yerləşdirmək xam xəyallardandır. M. S. O..

4. fəls. psix. İnsan beyninin gerçəkliyi əks etdirmə prosesi. Şüur beynin funksiyasıdır. Materiyanın birinciliyi və şüurun ikinciliyi. // Müəyyən ictimai sinifləri təmsil edən adamların psixologiyası, siyasi və fəlsəfi baxışları, dini, bədii və s. görüşləri. Varlıq şüuru müəyyən edir. İctimai şüur. Dini şüurun formaları.